9 obrazów Dębca.

Dawno, dawno temu, na początku lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, wybrałem się z kolegą do jego dziadków mieszkających na Dębcu – zagubionej wśród mokradeł – maleńkiej osady, przycupniętej nad brzegiem starego koryta rzeki Ełk. Niewiele zapamiętałem z tej wycieczki, ale na szczęście pozostały mi pojedyncze obrazy z tego – wtedy - niezwykłego miejsca.

Obraz 1. Droga. Bez problemu dojechaliśmy furmanką jedynie do Otocznego, niewielkiego lasu położonego w sąsiedztwie rozległych Brzezin Ciszewskich. Dalej trzeba było już przedzierać się pieszo przez - mocno miejscami podtopione - łąki, poprzecinane, ni to kanałami, ni to naturalnymi strugami, nad którymi ktoś przerzucił prowizoryczne, złożone z kilku brzozowych pniaków, kładki-mostki.

Obraz 2. Babcia. Przyjechała z nami z Biebrzy, gdzie była w odwiedzinach u rodziny. Kiedy zeszliśmy z fury i ruszyliśmy w kierunku niewidocznej osady, stwierdziła, że nasze nieporadne tempo nie pozwoli jej dotrzeć na czas wieczornych obrządków. My mieliśmy po kilkanaście lat, ona wydawała mi się już bardzo stara, a mimo to ruszyła przodem i szybko zniknęła wśród trzcin i zarośli. Kiedy dowlekliśmy się na miejsce, skończyła już wszystkie prace, a na stole stała kolacja.

Obraz 3. Dom. Nie pamiętam, czy był drewniany, czy już murowany. Wiem tylko, że zbudowano go, w miejsce chaty spalonej przez Niemców, na niewielkim, piaszczystym wyniesieniu, przylegającym do starorzecza Ełku, za którym, aż do Brzezin ciągnęły się turzycowiska porośnięte kępami wierzby, zwanej tam krzewiną.

Obraz 4. Żarna. Widziałem je wcześniej tylko na ilustracjach w książkach i w jakimś skansenie. Na Dębcu jednak, te charakterystyczne, kamienne kręgi, osadzone były w nowiuteńkiej, drewnianej konstrukcji.

Obraz 5. Budzik i baterejka (radyjko). Nie wiem dlaczego, akurat tylko te dwa przedmioty zapadły mi w pamięć. Może dlatego, że zegar stał do góry nogami (gdyż podobno tylko w takiej pozycji działał), zaś radyjko, było mniejsze od, przymocowanych do niego gumką do weków, dwóch płaskich baterii.

Obraz 6. Ryby. Łapaliśmy je z brzegu i z kajaka. Było ich dużo i były inne, niż te z jeziora. Były ciemne, tak jak torf i tak, jak woda w rzece.

Obraz 7. Zwierzęta. Przed wieczorem babcia przeprawiała się na drugi brzeg rzeki na starym kajaku i nawoływała. Po jakimś czasie zza pasa krzewin wyłaniały się krowy i koń. Wtedy pierwszy raz widziałem, jak zwierzęta przepływają rzekę, by dostać się do domu.

Obraz 8. Studnia. Studnia była ważna z dwóch powodów. Dawała wodę i była jednocześnie lodówką, gdyż prądu w domu nie było. To do niej trafiały bańki z mlekiem z porannego i wieczornego udoju i wszystkie produkty, które wymagały schłodzenia.

Obraz 9. Wiersz. To taka podlaska, zbudowana z krzewiny, pułapka na ryby. Znaleźliśmy ją podczas przeczesywania starorzecznych labiryntów. W środku był duży lin. Myślałem, że złapał się niedawno i dziadek nie zdążył go wyjąć. Potem dowiedziałem się, że ryba mieszkała w wierszu od dłuższego czasu. To był po prostu taki rodzaj zagrody, w której lin, przenoszony od czasu do czasu w nowe miejsce, przybierał na wadze w oczekiwaniu na Święta.

Dziś Dębiec, to już tylko nazwa na mapie, pozostałości fundamentów i piwniczki, zdziczałe krzaki bzu i otoczony płotkiem, metalowy krzyż. Co gorsze, zniknęła też rzeka. W miejscach, po których pływałem kajakiem i przez które przeprawiały się zwierzaki, jest teraz suche, trzcinowo-wierzbowe chaszczowisko. Możecie zobaczyć to sami, gdyż na Dębiec prowadzi jeden z biebrzańskich, pieszych szlaków. Dostaniecie się tam bez najmniejszego trudu, nawet jeżeli nie zabierzecie gumowych butów, bo wody tam teraz, jak na lekarstwo.

Odwiedziliśmy Dębiec, po raz któryś, trzy tygodnie temu (to stamtąd pochodzą zdjęcia saren) i kolejny raz trudno mi było uwierzyć, że jestem w tym samym miejscu, w którym kiedyś spędziłem tych kilka, niezwykłych dla mnie, dni.

PS. Tym, którzy chcieliby dowiedzieć się więcej o życiu na Dębcu (i nie tylko), polecam bardzo dobrą publikację Artura Wiatra i Mariusza Ramotowskiego pt. „Biebrzańskie Żywoty, czyli biebrzańskie wspomnienia o tym, jak dawniej nad Biebrzą życie wyglądało”, dostępną w wersji elektronicznej pod adresem - http://www.biebrza.org.pl/plik,1395,biebrzanskie-zywoty.pdf.

Opis Dębca z czasu wojny, znajdziecie w książce Władysława Świackiego (byłego żołnierza ZWZ i AK walczącego na terenie Okręgu Białystok, Obwód Grajewski) pt. „Pamiętnik znaleziony w beczce”, wydanej przez Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK w Grajewie.